Ece Gürkan / Tükenmişlik Sendromu

Ne zaman tükenmişlik sendromunun bahsi geçse Burhan Altıntop’un meşhur sahnesi geliyor aklıma. Burhan Bey* sabahlığıyla İffotlarda kahvaltı ederken şöyle tanımlıyor bu sendromu, "çok sorumluluk alan çok stres altındaki üst düzey yöneticilerin hastalığı bu, burnout syndrome yani yandım bittim hastalığı."

Peki Burhan Bey haklı mı? Sadece üst düzey yöneticiler mi yakalanıyor bu hastalığa. Çok stresten ve sorumluluktan mı oluyor gerçekten.

Dünya Sağlık Örgütü “başarılı bir şekilde yönetilemeyen kronik işyeri stresinden kaynaklanan sendrom” olarak tanımlıyor. Bir hastalık değil mesleki bir olgu diyorlar ancak günümüzde Danimarka, İsveç, Fransa ve Macaristan gibi birçok Avrupa Ülkesinde meslek hastalığı olarak kabul edilmiş durumda. Bu tanımdan yola çıkarsak sadece üst düzey yöneticileri değil herkesi kapsadığını anlıyoruz. Hatta yeni yaklaşımlarda tükenmişlik sendromunun sadece çalışanlarla değil aynı zamanda aşırı derecede talepkar aile bakım rollerini üstlenen bireylerde de ortaya çıkabileceği savunuluyor.*

Tükenmişlik sendromunun birden çok nedeni olabiliyor.

·       Yapmak zorunda hissettiğimiz ancak aidiyet hissetmediğimiz durumların çokluğu. Örneğin keyif almadığımız ve değerlerimizle örtüşmeyen bir meslekte çalışmak.

·       Sınav dönemleri gibi uzun ve yoğun çalışmalar. Özellikle sağlık sektörü çalışanları risk grubundalar.

·       Her şeyin acil olarak yapılmasının beklendiği durumlara sürekli olarak maruz kalmak. Bu durum uzun süreli yüksek stresten dolayı vücudun hormon dengesini bozabiliyor.

·       Birine uzun süreli bakım vermek, ailede hasta ya da bakım gerektirecek derecede engeli olan bireylerle ilgilenen kişiler yine tükenmişlik yaşayabiliyor.

Peki belirtileri neler?

Yapılan araştırmalarda tükenmişlik tanısı konulan katılımcıların ortak semptomları aşağıdaki gibi sıralanmış durumda.

·       Yorgunluk, uyuşukluk,

·       Anksiyete, rahatlayamama hali,

·       Kayıtsızlık, empati kuramama,

·       Bilişsel sorunlar (odaklanamama ve hafızanın zayıflığı)

·       Performans düşüklüğü

·       Fiziksel sorunlar (vücutta ağrı, iştah bozuklukları)

·       Depresyon

·       İçe kapanma, sosyal aktivitelerden keyif alamama

İyileşmek için ne yapmalı?

Tabi ki öncelikle tükenmişlik tanısını koyabilmemiz gerekiyor. İyileşme süreci kişiden kişiye ve durumdan duruma değişebilir ancak altta yatan nedene odaklanmakla başlayabiliriz.

Tükenmişlik yoğun çalışılan bir sınav dönemiyle geldiyse geçici bir durumdur ve sınav sonrası kendimize daha fazla vakit ayırarak, özbakımımızı artırarak iyileşebiliriz. Ancak sürekli olan bir durumun getirdiği bir sonuçsa daha uzun süreli ve radikal değişikliklere ihtiyacınız olabilir. Örneğin bakım veren biriyseniz destek sisteminizi artırmayı ve profesyonel yardım almayı düşünebilirsiniz. Ait hissetmediğiniz bir meslekteyseniz size ve değerlerinize daha uygun bir mesleğe geçmenin yollarını araştırabilirsiniz ya da tersinden düşünecek olursanız kendinizi ait hissettiğiniz gurur duyduğunuz bir işi yapıyor ancak bu iş getirdiği yüksek tempo nedeniyle diğer ihtiyaçlarınızı gözden kaçırıyor olabilirsiniz. Bu durumlarda da farkına varmak, önceliklendirmek ve hızlanabilmek için zaman zaman yavaşlamak gerektiğini göz önünde bulundurmanız gerekebilir.

Özetleyecek olursak hayatı bir yolculuk olarak düşünelim. Uzun yol yürümek için doğru tempoya, doğru ayakkabılara ve taşıyabileceğiniz kadar bir yüke ihtiyacımız var. Dengeyi bulamadığımızda enerjimiz hızlıca tükeniyor ve tekrar yola çıkabilmek için durup dinlenmeye ihtiyacımız oluyor. Tükenmişlik belirtileri işte b bize bir şeylerin yolunda olmadığını ve dinlenmemiz gerektiğini hatırlatıyor. Yükümüz mü fazla, ayakkabılarımız mı sıkıyor ya da çok hızlı mı yürüyoruz bu soruların cevaplarını vermemiz için bedenimizin aldığı bir moladır tükenmişlik.

*Avrupa Yakası dizi karakteri

**Burnout, Gordon Parker, Okuyanus Yayınları

Ece Gürkan